งานพระเมรุถือเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระเจ้าอยู่หัวผู้เสด็จสู่สวรรคาลัยเป็นคำรบสุดท้าย หากแต่เท่าที่มีหลักฐานบันทึก งานพระเมรุถูกปรับเปลี่ยนทั้งในแง่สถาปัตยกรรม ขั้นตอนของพระราชพิธี และธรรมเนียมปฏิบัติต่างๆ มาโดยตลอด ตามกระแสความเปลี่ยนแปลงของสังคม ความก้าวหน้าด้านวิทยาการ ความเหมาะสม งบประมาณ ตลอดจนพระราชนิยมของพระมหากษัตริย์ ทั้งที่ทรงล่วงลับไปแล้ว และพระองค์ผู้ซึ่งดูแลจัดการงานพระบรมศพของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ งานพระเมรุมาศจึงเป็นพิธีกรรมที่เป็นเสมือนเวทีแห่งเกียรติยศ พร้อมกับเป็นพื้นที่แห่งความเปลี่ยนแปลงเสมอมา

กลางปี ๒๕๖๐ ผู้เขียนมีโอกาสใช้เวลาสั้นๆ ตามรอยเจ้านายเล็กๆ เพียงบางสถานที่อันน่าจดจำ ด้วยความปลืื้มปีติและความรู้สึกในหายไปพร้อมๆ กัน

ภาพสันนิษฐานนี้ดูจะคล้ายคลึงกับรูปแบบพิธีกรรมการฝังศพครั้งแรกและครั้งที่ ๒ เช่นที่ สุจิตต์ วงษ์เทศ เคยเขียนไว้ว่านี่เป็นพิธีกรรมความตายที่พบได้ทั่วไปในผืนแผ่นดินใหญ่อุษาคเนย์ ตั้งแต่แถบจีนตอนใต้ ลาว ไทย เวียดนาม พม่า โดยในยุคแรกๆ มักฝังศพแบบนอนหงายเหยียดยาว แต่คนบางกลุ่มก็มีประเพณีฝังศพนั่งงอเข่าไว้กับอก เหมือนท่าทารกอยู่ในครรภ์ของมารดา เพราะเชื่อว่าคนตายจะกลับคืนสู่การเกิดอีกครั้ง และที่สำคัญมาก คือมีพิธีศพครั้งที่ ๒ หลังจากศพคนตายเปื่อยสลายแล้วจะทำพิธีเก็บกระดูกใส่ในหม้อหรือไหดินเผา อย่างที่พบมากที่แหล่งโบราณคดีในภาคอีสานฝั่งไทย